Ketenregeling (en ziektevervanging), hoe zit dat voor het openbaar onderwijs?

Per 1 januari 2020 treden er twee wetten in werking. De Wet normalisering rechtspositie ambtenaren (Wnra) en de Wet arbeidsmarkt in balans (WAB). De Wnra leidt ertoe dat openbare scholen onder het BW komen te vallen. De WAB leidt tot wijzigingen in het BW. 

Huidige ketenregeling openbaar onderwijs

De huidige ketenregeling is voor het openbaar onderwijs opgenomen in artikel 4.5 van de Cao PO en 9.b.2 van de Cao VO. Binnen 3 jaar kun je onbeperkt tijdelijke aanstellingen aangaan in een periode van 36 maanden. Er geldt een onderbrekingsperiode van meer dan 3 maanden voordat er een nieuwe keten start. Ziektevervangingen tellen gewoon mee in de keten als reguliere aanstelling.

Nieuwe ketenregeling openbaar onderwijs 

Vanaf 1 januari 2020 geldt de ketenregeling zoals deze opgenomen is in artikel 7:668a BW. Rekening houdend met de WAB (die ook op die datum in werking treedt), kun je dan maximaal 3 tijdelijke contracten in 36 maanden aangaan zonder dat er een dienstverband voor onbepaalde tijd ontstaat. De onderbrekingsperiode die het BW kent, is langer dan onderbrekingsperiode die nu voor het openbaar onderwijs geldt. Als de keten meer dan 6 maanden onderbroken is, ontstaat pas een nieuwe keten.

Wat betekent dit?
Je kunt nu nog een onbeperkt aantal aanstellingen geven. Vanaf 1 januari kan dit niet meer. Dan kun je in beginsel maximaal drie tijdelijke contracten met een medewerker sluiten. N.B. De huidige cao kent hierop enkele uitzonderingen voor het bijzonder onderwijs. De uitzondering die ziet op ziektevervanging in het primair onderwijs staat vanaf 1 januari 2020 in het BW.

Overgangsrecht 

De WAB voorziet niet in overgangsrecht.1 De Wnra wel. In artikel 14 lid 3 van de Ambtenarenwet 2017 is bepaald dat aanstellingen van vóór 1 januari 2020 worden aangemerkt als arbeidsovereenkomst volgens het BW.  

Wat betekent dit?
Dit leidt er onder andere toe dat deze aanstellingen meetellen in de keten die er op of na 1 januari 2020 is. Hierdoor kan er onbedoeld op 1 januari 2020 (of later) van rechtswege een vast contract ontstaan. 

Voorbeeld
Een medewerker heeft drie aanstellingen van een half jaar gehad en krijgt aansluitend per 1 augustus 2019 een vierde aanstelling voor één jaar. Per 1 januari 2020 ontstaat dan direct een vaste arbeidsovereenkomst. Immers, dan zijn er meer dan drie tijdelijke contracten gesloten en wordt het vierde tijdelijke contract automatisch een vast contract. Dit eindigt dus niet van rechtswege op 1 augustus 2020. 

De spannende vraag; wat zegt het overgangsrecht over de onderbrekingsperiode?
Geldt de onderbrekingsperiode van meer dan 6 maanden direct per 1 januari en ook met terugwerkende kracht? Met andere woorden: welk (overgangs)recht geldt er voor bestaande contracten? De visies van IJK en de werkgeversorganisatie lopen op dit punt uiteen.

Uitzondering ziekte primair onderwijs

Met de WAB komt er per 1 januari 2020 voor het primair onderwijs en speciaal onderwijs een wettelijke uitzondering op de ketenregeling. Deze uitzondering wordt opgenomen in artikel 7:668a lid 15 BW (nieuw). Hierin wordt bepaald, dat arbeidsovereenkomsten van invalkrachten volledig uitgezonderd worden van de ketentelling als deze zijn aangegaan voor vervanging van een zieke werknemer met een onderwijsgevende of onderwijsondersteunende functie met lesgebonden en/of behandeltaken. Met andere woorden: vanaf 1 januari 2020 kan iemand met lesgevende taken onbeperkt invallen als er sprake is van ziekte. Er zit geen beperking op aantal of duur.

Vooruitlopend op de WAB kunnen scholen voor bijzonder onderwijs (BO) al sinds 1 augustus 2018 (schooljaar 2018/2019) gebruikmaken van een uitzondering op de ketenregeling voor het vervangen van zieke leraren. Dit kan binnen een periode van maximaal 36 maanden. Dit is opgenomen in artikel 3.1 lid 5 van de Cao PO. De wettekst is dus iets ruimer geformuleerd dan het artikel in de cao.

Hoe om te gaan met ziektevervangingen van vóór 1 januari 2020?
De vraag is of het openbaar onderwijs met terugwerkende kracht een beroep kan doen op de uitzonderingsregel in de cao die nu geldt voor ziektevervanging in het bijzonder onderwijs óf dat deze uitzondering pas per 1 januari 2020 geldt. Het antwoord op deze vraag is van belang om te bepalen  welke mogelijkheden er in 2020 nog zijn voor een tijdelijk contract.

Conclusies 

Op basis van bovenstaande vragen en toelichting hierop in de bijlagen, trekken wij de volgende conclusies:

• De WAB heeft onmiddellijke werking. Voor lopende aanstellingen die de datum 1 januari 2020 passeren óf arbeidsovereenkomsten die op of na 1 januari 2020 worden aangegaan, geldt direct de nieuwe ketenregeling. Dit kan betekenen dat iemand op 1 januari 2020 direct recht heeft op een vaste arbeidsovereenkomst. Om dit te kunnen bepalen moet u 6 maanden + 1 dag terugkijken.

Primair onderwijs:

• Zodra een ziektevervanging start vóór 1 januari 2020 telt dit als contract mee in de keten.
• Start een ziektevervanging van een OP-er of OOP-er met lesgevende taken op of na 1 januari 2020 dan wordt deze volledig uitgezonderd van de keten.

Aanbeveling

Ondanks dat wij van mening zijn dat een onderbreking in het verleden van meer dan drie maanden geldig blijft, adviseren wij om toch rekening te houden met een onderbrekingstermijn van meer dan zes maanden voor alle perioden vóór 1 januari 2020. Dit is het veiligste scenario en in lijn met wat de werkgeversorganisatie aangeeft. Dit heeft wel tot gevolg dat je soms tot jaren terug moet kijken. 

Hulp nodig?

Heb je een inhoudelijke vraag, dan kun je terecht bij de HRM helpdesk. Ik of een van mijn collega’s staan jouw graag te woord. Deze helpdesk maakt onderdeel uit van het HRM kennisplatform RAP. Ook hierin vind je veel informatie over de Wnra en de WAB, zoals praktische modeldocumenten.

Primair onderwijs: De nieuwe wetgeving vereist zorgvuldig handelen en een behoorlijke administratie. Wij kunnen jou hierbij ondersteunen met de Vervangingsmanager. Deze is gebouwd op basis van de nieuwe wetgeving en uitzonderingen uit de Cao PO. Met de ingebouwde signaalfunctie wordt tijdig aangegeven welke medewerker ingepland kan worden zonder dat er recht op een vast contract ontstaat. Bovendien wordt van elke medewerker het arbeidsverleden keurig voor je bijgehouden. Wil je meer weten? Raadpleeg dan deze website.

1 In de Memorie van Toelichting is overigens wel bepaald, dat wanneer de cao een bepaling bevat waarbij in het voordeel van de werknemer afgeweken wordt van de ketenregeling, deze cao-bepaling leidend is. Dus zo lang de huidige cao loopt, heeft het bijzonder onderwijs te maken met een periode van twee jaar. Dit geldt niet voor het primair onderwijs vanwege artikel 3.1 lid 7 van de Cao PO.